Viêm da do Demodex bị gây nên do loài côn trùng chân khớp Demodex ký sinh ở người và động vật có vú vùng nang lông tuyến bã. Đối với cơ thể người bình thường thì vảy da và nang lông là 2 vị trí vi khuẩn Demodex gây bệnh.
1. Vi khuẩn Demodex là gì?
Vi khuẩn Demodex gây bệnh viêm da trên người có hai loại là: Demodex folliculorum và Demodex brevis. Về kích cỡ vi khuẩn demodex folliculorum: Trưởng thành có thể dài đến 440um và demodex brevis dài đến 240 um, nhưng chúng lại không nhìn thấy bởi mắt thường mà chỉ được quan sát dưới kính hiển vi quang học.
Demodex gồm đầu thân đuôi và 4 cặp chân gần phần đầu với vòng đời: 14 – 24 ngày. Chu kỳ sống của ký sinh trùng có 5 giai đoạn: trứng, ấu trùng, tiền nhộng, nhộng và con trưởng thành.
Demodex hay sống theo đôi nên sau khi giao phối, vi khuẩn trên da mặt của xâm nhập sâu vào tế bào da rồi đẻ trứng ở chỗ nang lông hoặc tuyến bã, đem theo vi khuẩn rồi bài tiết ra chất thải và chết ở trong da ngay sau khi đẻ trứng.
Sau khi chết, xác của ký sinh trùng hoá lỏng và phân rã trên bề mặt da, do đó gây ra phản ứng dị ứng ở một vài phần của biểu mô da như đốm đỏ (mụn trứng cá) gây ra tình trạng viêm da dị ứng thứ phát bao gồm mẩn đỏ, nốt ban và mụn mủ. Đây có thể là phản ứng do hệ thống miễn dịch.
Viêm da dị ứng demodex lây lan thông qua tiếp xúc trực tiếp hoặc có thể là từ nước bọt có chứa trứng dính vào bề mặt da, từ vật dụng cá nhân như bàn chải, chà má hoặc sử dụng khăn mặt chung.
– Viêm da bởi Demodex là bệnh gây nên do một loại côn trùng chân khớp, ký sinh tạm bợ ở nang lông, dưới nang lông và tuyến bã nhờn trên vảy da ở người và súc vật.
– Demodex thuộc họ ve sầu mạt và là loại ký sinh nhỏ tuổi nhất trong chuyên ngành chân khớp.
– Hình thể: Gồm đầu, thân và đuôi. Có 2 loài Demodex hay gặp ký sinh trên da người:
+ Demodex folliculorum: ký sinh ở nang lông, tóc, bờ mi và lông mày, . .. chiều dài 0,3-0,4 mm
+ Demodex brevis: ký sinh ở tuyến bã có chiều dài 0,15-0,2 mm.
– Demodex không nhìn thấy được bởi mắt thường, nhưng nhìn thấy dưới kính hiển vi điện tử
– Chu kỳ sống của Demodex có năm giai đoạn: trứng và ấu trùng đến giai đoạn nhộng, nhộng và con trưởng thành. Mất khoảng 3-4 ngày ở giai đoạn trứng đến tiền nhộng và khoảng 7 ngày khi nhộng biến thành con trưởng thành.
– Demodex thường sống theo đôi và vòng đời kéo dài khoảng thời gian 18-24 ngày trên vật chủ của nó. Con cái đẻ 20-24 trứng trong nang tóc.
>> Xem thêm: 11 cách điều trị côn trùng cắn sưng môi bằng phương pháp tự nhiên
Phân loại viêm da do demodex
Demodex là vi khuẩn trên da mặt có thể tồn tại cơ thể người bình thường mà không có biểu hiện triệu chứng gì đặc biệt, nhưng sẽ gây bệnh khi số lượng lớn vi khuẩn tích tụ trên bề mặt da như vảy da và nang lông hoặc khi miễn dịch của cơ thể suy giảm. Bệnh viêm da do demodex gồm có 3 thể bệnh thường gặp:
Viêm nang lông dạng vảy phấn (thể nhẹ nhất): thương tổn là mảng da đỏ, bề mặt có những vảy da hoặc lớp sừng ở nang lông, bệnh nhân có kiến bò trên da.
Trứng cá đỏ thể nang lông (thể này ít gặp và hay gặp ở những người bị suy giảm miễn dịch).
Hai thể viêm da do demodex dạng trứng cá và viêm nang lông dạng vảy nến có nguyên nhân là do sử dụng mỹ phẩm có trong mỹ phẩm chứa corticoid sử dụng dài ngày hoặc các sản phẩm rẻ tiền, không rõ xuất xứ.
Các thành phần của những mỹ phẩm trên cũng là nguyên nhân gây bệnh viêm da như khô da, giãn mao mạch, phát ban dạng trứng cá và bệnh viêm da dạng demodex.
2. Dịch tễ
– Viêm da do Demodex rất thường gặp ở da mặt nhất là đối với độ tuổi dậy thì vì khi hệ thống miễn dịch bị suy giảm thì chúng sẽ tăng sản sinh số lượng gây lên tình trạng viêm. Sự có mặt của Demodex làm nặng hơn tình trạng của mụn trứng cá
– Những bệnh lý nhiễm trùng mắt: viêm bờ mi, viêm nang lông, . ..
– Đường lây: Lây lan thông qua tiếp xúc trực tiếp hoặc có thể là từ vật có chứa trứng dính vào da, từ vật dụng cá nhân.
– Một số yếu tố bất lợi: Da bài tiết bã nhờn nhiều, da mặt nhờn do chấn thương xây xát, dị ứng mỹ phẩm. ..
3. Cơ chế bệnh sinh
– Demodex sống bên trong những tuyến bã nhờn ở nang lông, hấp thụ chất dinh dưỡng và làm tổn hại tế bào.
– Tắc nghẽn nang lông và tuyến bã làm hạn chế bài tiết chất bã ra ngoài và hình thành sắc tố da.
– Phản ứng của cơ thể tạo khối u và phân tử với vật lạ là chất Chitin có trong cơ thể của Demodex.
– Sau khi chết, xác của Demodex hoá lỏng tích tụ trong da và cơ thể gây ra phản ứng dị ứng.
4. Triệu chứng viêm da do Demodex
Demodex có thể tồn tại trên da người bình thường, khi bệnh nhân suy giảm miễn dịch hay sử dụng corticoid lâu dài thì chúng sẽ tăng sản sinh số lượng gây nên triệu chứng viêm da do Demodex như sau:
– Xuất hiện những triệu chứng trên da mặt: Bị đỏ da, mụn mủ, mẩn đỏ, giãn mao mạch và viêm da (đối với người lớn thường chẩn đoán lầm là mụn trứng cá), lỗ chân trên má, mũi, trán và má.
– Cảm giác kiến bò trên da mặt: Hay xuất hiện trên cằm, trán và má, chủ yếu là vào buổi tối và ban đêm. Có thể quan sát thấy nhiều vết xước trên mặt của bệnh nhân mà bản thân họ không phát hiện ra.
– Bệnh trên lông và tóc: Rụng lông mày, lông mi, rụng tóc.
– Bất thường ở mắt: Viêm bờ mi do Demodex thông thường có những triệu chứng như da mi và bờ mi dày, có mụn ở bờ mi, giãn mao mạch, đau mắt và đổ lệ lông mi rụng nhiều vv
– Ngứa trên da đầu: nguyên nhân gây ra tổn thương da đầu, bao gồm chấy rận và gàu (cần được loại trừ hoặc xác định điều trị một cách phù hợp).
>> Xem thêm:Bệnh viêm tuyến nước bọt: 1 số nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Chẩn đoán và điều trị bệnh viêm da Demodicosis thế nào?
Chẩn đoán
Bệnh Demodicosis có thể được chẩn đoán nhờ trên một vài yếu tố sau:
- Không có tiền sử bệnh viêm da từ đầu (ví dụ mụn trứng cá, bệnh trứng cá đỏ hoặc viêm da quanh miệng, . ..)
- Có sự tăng đột biến số lượng kí sinh trùng cư trú trên da. Và số lượng kí sinh trùng cần được xác định khi tình trạng bệnh đang diễn tiến đến thời điểm kiểm tra (> 5 con/c m2)
- Bệnh thuyên giảm sau khi được điều trị kết hợp với những thuốc tiêu diệt Demodex tại chỗ hoặc toàn thân.
- Ngoài ra các bác sĩ cũng có thể dựa trên việc dùng các thiết bị soi da tìm thấy những cấu trúc có gai màu trắng làm tắc nghẽn những nang lông nhằm chẩn đoán bệnh.
- Một số phương pháp có thể sử dụng nhằm xác định số lượng kí sinh trùng Demodex trên da bao gồm:
- Demodex có thể được nhìn thấy thông qua việc lột da trên mặt và kiểm tra với hoá chất KOH.
- Sinh thiết da sau đó soi dưới kính hiển vi cũng có thể nhìn thấy Demodex trong thành phần nang lông được kiểm tra.
- Phần Lớp sừng của da và các nang lông có thể được lấy ra bằng cách sinh thiết da bề mặt.
- Bệnh da do Demodex sẽ được chẩn đoán khi có mật độ KST> 5/c m2.
Điều trị
Việc điều trị bệnh da do Demodex chủ yếu là dùng những thuốc tiêu diệt kí sinh trùng nhằm ngăn chặn sự phát triển vượt mức của Demodex. Kèm theo thuốc cũng có thể dùng để điều trị những triệu chứng và biểu hiện khác của bệnh nhân. Các thuốc điều trị bệnh có thể được dùng gồm:
- Benzyl benzoat 10% bôi toàn thân.
- Kem Permethrin.
- Thuốc mỡ lưu huỳnh.
- Kem Crotamiton.
- Rửa sulfua selen.
- Metronidazol gel.
- Kem axit salicylic.
- Kem Ivermectin.
…..
Những phương pháp giúp phòng ngừa viêm da Demodicosis
Do kí sinh trùng Demodex hoàn toàn có thể sinh sống trong nang lông hoặc tuyến bã của con người. Nên chính vì thế những việc mọi người có thể làm để phòng dịch tại nhà gồm:
- Sử dụng những loại sản phẩm làm sạch dịu nhàng trên tóc và lông mi mỗi ngày.
- Làm sạch mặt hai lần mỗi ngày với chất tẩy trang không chứa xà phòng.
- Tránh những chất tẩy chứa axit và các sản phẩm tẩy rửa bám chặt trên da.
- Tẩy tế bào chết định kỳ giúp loại bỏ tế bào chết trên da.
- Không sử dụng những loại mỹ phẩm kém chất lượng hay những loại kem trộn, thuốc bôi, . … không rõ xuất xứ.
- Khi có những triệu chứng nghi ngờ bệnh da liễu bạn cần gặp ngay bác sĩ da liễu được thăm khám và điều trị bệnh đúng cách. Không được tự điều trị.
>> Xem thêm: Bệnh viêm mao mạch dị ứng là gì? Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết
Phương pháp giúp ngăn ngừa bệnh
Các bạn cần phải lưu ý đây là một bệnh có thể tái đi tái trở lại nhiều lần nếu không được điều trị đúng cách. Mặt khác bệnh viêm da Demodicosis cũng có thể lây sang người lành qua việc tiếp xúc. Chính vì thế khi bị bệnh các bạn cần phải tuân thủ theo phác đồ điều trị của bác sĩ mới có thể nhanh hết bệnh.
