Viêm amidan là một trong các bệnh tai mũi họng hay gặp cả trẻ em và người lớn. Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ người mắc bệnh liên quan đến đường hô hấp trên thế giới lên đến 73,7%. Trong đó, có khoảng 30,6% người bị viêm amidan. Bệnh hay tái lại nhiều lần và cũng dễ gây biến chứng, tác động nhiều đến sinh hoạt, làm việc và cuộc sống của người bệnh.
Viêm amidan là gì?
Amidan được xem là lớp “áo giáp” cho đường hô hấp: nó có thể ngăn ngừa việc lây lan của những vi khuẩn, virus và nấm mốc có thể gây tổn hại cho đường hô hấp và tăng cường đề kháng cho cơ thể. Tuy nhiên, amidan là tấm chắn đầu khiến bộ phận này dễ tiếp xúc với vi khuẩn và virus. Và, khi có thêm nhiều sự tấn công từ tác nhân gây bệnh, amidan bị tổn thương sẽ dễ lâm vào tình trạng sưng và viêm.
Amidan là tuyến lympho phía sau cổ họng, cấu tạo đặc trưng có nhiều kẽ và hốc nhỏ nên dễ thành nơi cư trú của các tác nhân gây bệnh. Ngoài ra, Việt Nam với đặc trưng thời tiết nóng ẩm cũng góp phần hình thành môi trường lý tưởng cho vi khuẩn và virus phát triển. Điều này lý giải cho tình trạng nhiều người bị viêm amidan tái phát trở lại nhiều lần trong năm.
Ngoài ra, hệ miễn dịch ở trẻ nhỏ và người cao tuổi suy giảm cũng tạo điều kiện để virus và vi khuẩn tấn công. Vì thế, đây là những người có nguy cơ cao dễ mắc bệnh.
Chức năng
Amidan là nơi sản sinh kháng thể IgG và là lá chắn kháng thể đặc hiệu bảo vệ trẻ. Tuy nhiên, khi trẻ bước sang tuổi dậy thì, amidan bắt đầu suy giảm chức năng hoạt động.
Khi cơ thể trở lại trạng thái bình thường, amidan hoạt động như một bộ lá chắn, bảo vệ cơ thể cùng khu vực mũi họng trước các tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên có một số bệnh nhân viêm amidan tái phát nhiều lần dẫn đến nguy cơ mắc các bệnh khác như áp xe phổi, khó thở khi ngủ. .. Điều này gây hại không nhỏ cho sức khoẻ chung.
>> Xem thêm: Bệnh viêm tuyến nước bọt : Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Triệu chứng viêm amidan
Biểu hiện của viêm amidan là tình trạng viêm loét và sưng đỏ. Ở mức nặng hơn, người bệnh cảm thấy khó thở bằng miệng. Theo chuyên gia, những dấu hiệu viêm amidan bao gồm:
- Đau cổ họng
- Amidan sưng đỏ
- Xuất hiện lớp dịch bao phủ màu trắng hoặc vàng
- Xuất hiện nốt phồng rát hoặc vết loét đau rát trên cổ họng
- Đau đầu
- Ăn mất ngon
- Đau tai
- Khó nuốt
- Sưng hạch ở cổ hoặc hàm
- Sốt và ớn lạnh
- Hôi miệng
- Giọng khó nghe hoặc nghẹt thở
- Cổ cứng
Đối với trẻ em, có thể xuất hiện thêm những triệu chứng sau:
- Bụng khó chịu
- Nôn mửa
- Đau bụng
- Chảy nước dãi
- Biếng ăn
Được xem là bệnh thông thường đối với trẻ em. Thực tế bất kỳ trẻ nào cũng có thể bị viêm họng amidan ít nhất một lần trong cuộc đời.
Nếu các triệu chứng kéo dài dưới 10 ngày được gọi là viêm amidan cấp tính. Tình trạng viêm tái phát nhiều lần trong năm được xem là viêm amidan mãn tính.
Nguyên nhân gây viêm amidan
Ở người lớn nguyên nhân gây viêm amidan là miễn dịch suy giảm dễ bị những yếu tố thuận lợi như vi khuẩn (Streptococcal. ..) và virus (cúm gia cầm, Parainfluenza, herpes simplex, Epstein-Barr. ..) tấn công. Ngoài ra, việc uống rượu và thuốc lá nhiều cũng khiến tình trạng viêm amidan ở người lớn gia tăng cao.
Những yếu tố về việc thay đổi thất thường của khí hậu, vệ sinh cá nhân, khói thuốc ô nhiễm hay người bệnh có tiền sử mắc các bệnh viêm VA, viêm xoang, viêm amidan. .. cũng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với người bệnh bình thường.
Theo nghiên cứu, một số nguyên nhân dẫn tới tình trạng amidan bị viêm là:
- Đã từng mắc các bệnh đường hô hấp hay các bệnh thông thường như ho gà, sởi. ..
- Vệ sinh răng miệng không tốt
- Có dị tật ở cổ họng hay amidan
- Môi trường độc hại (khói thuốc lá, dinh dưỡng không tốt. ..)
- Sử dụng thức ăn không đủ dinh dưỡng, hoặc thực phẩm lạnh (ví dụ sữa, nước đá. ..)
- Thời tiết thay đổi đột ngột
Đối tượng mắc bệnh
Viêm amidan có thể gặp ở nhiều độ tuổi, chủ yếu là ở người có tiền sử bệnh viêm đường hô hấp hoặc những bệnh ảnh hưởng đến đường thở như viêm mũi, viêm xoang. .. Nếu không điều trị kịp thời, bệnh dễ tái phát và dẫn đến tình trạng mãn tính.
Ngoài ra, trẻ nhỏ cũng là đối tượng có nguy cơ cao bởi:
- Trẻ dễ bị viêm amidan do vi khuẩn và hay gặp nhất là trẻ dưới 5 – 15 tuổi.
- Trẻ trong độ tuổi đi học hay tiếp xúc gần gũi với bạn trong lớp nên rất dễ bị lây nhiễm virus hoặc vi khuẩn gây viêm amidan.
>> Xem thêm: Viêm nha chu là gì? Các dấu hiệu của bệnh viêm nha chu mà bạn cần biết
Biện pháp chẩn đoán viêm amidan
1. Khám lâm sàng
Chẩn đoán dựa trên thăm khám lâm sàng cổ họng của người bệnh. Bác sĩ cũng có thể lấy dịch cổ họng bằng việc dùng kim lấy dịch đâm nhẹ nhàng vào cổ họng người bệnh. Mẫu bệnh phẩm sau khi lấy sẽ được chuyển về bệnh viện nhằm tìm nguyên nhân gây viêm nhiễm. (4)
2. Xét nghiệm
Bác sĩ cũng có thể chỉ định xét nghiệm máu nhằm chẩn đoán tình trạng nhiễm khuẩn là do virus hay vi khuẩn. Từ sàng đưa ra hướng điều trị thích hợp.
Phân loại bệnh viêm amidan
1. Viêm amidan cấp tính
Dấu hiệu đầu tiên khi bị viêm amidan cấp tính là tình trạng cơ thể sốt 39-40 độ C kèm theo cảm giác ngứa họng và đau khi nuốt hoặc ho. Các triệu chứng tiếp theo có thể xuất hiện như lưỡi trắng, niêm mạc họng đỏ và sưng; cơ thể mệt mỏi, biếng ăn và có dấu hiệu đi tiểu đêm, táo bón.
2. Viêm amidan mãn tính
Nếu tình trạng viêm tái phát nhiều lần sẽ dẫn tới viêm amidan mãn tính với các triệu chứng tương tự với viêm cấp tính nhưng có kèm theo một số triệu chứng tương tự như:
- Miệng có mùi hôi
- Sốt tái lại nhiều lần
- Cảm giác khó chịu nơi cổ họng khi nuốt thực phẩm hoặc uống thuốc
- Thể trạng yếu, mệt mỏi và có thể sốt khi đến hè
- Ho khan theo đợt, nôn ra có máu và hay có các đợt ho kéo dài
- Giọng nói thay đổi khi ho nhiều gây đau họng và rát cổ họng
- Thở khò khè, người lớn ngáy và trẻ em có thể gặp chứng khó thở khi ho
Viêm amidan mãn tính cũng có thể gây ra viêm amidan. Nguyên nhân là do những mảnh vụn như tế bào gốc, máu và vi khuẩn tích luỹ trong những khe của amidan. Một thời gian sau, những mảnh vật chất có thể đông cứng lại như các hòn đá nhỏ. Chúng có thể tự bong ra hoặc dùng những biện pháp y khoa để lấy chúng.
3. Viêm amidan quá phát
Viêm amidan quá phát có nguồn gốc từ viêm amidan mãn tính. Các tác nhân gây bệnh có sẵn trong amidan và đợi cơ hội là vượt khỏi thời kỳ quá phát. Khi chuyển qua thời kỳ mãn tính, người bệnh sẽ bị sốt, đau họng và sưng amidan. Các triệu chứng tương tự với viêm amidan cấp tính nhưng sẽ dài ra. Viêm amidan toàn phát xảy ra khoảng 4 lần mỗi năm.
Phương pháp điều trị viêm amidan
Có rất nhiều phương pháp điều trị viêm amidan như:
1. Điều trị nội khoa (dùng thuốc…)
Nếu chẩn đoán nguyên nhân viêm là do vi khuẩn, bác sĩ có thể sẽ kê toa thuốc điều trị. Người bệnh cần uống đúng và đủ thuốc theo chỉ định ngay cả khi các triệu chứng đã khỏi hoàn toàn. Điều này giúp ngăn ngừa tình trạng nhiễm trùng trở nên nghiêm trọng hoặc lây lan đến những phần khác của cơ thể. Thậm chí, nguy cơ cao sẽ bị sốt thấp khớp và viêm thận mãn tính nếu không tuân thủ theo cách điều trị của bác sĩ.
2. Áp dụng các bài thuốc dân gian
Một số bài thuốc dân gian giúp người bệnh giảm triệu chứng và mau bình phục:
Súc miệng với nước muối: Thực hiện súc miệng theo động tác nâng cổ lên, đầu nghiêng về phía sau và khò nhẹ nhàng để phần nước muối tiếp cận với họng và amidan. Có thể thực hiện nhiều lần trong ngày.
Súc miệng với nước ép hành: Nguyên liệu: một củ hành và một ly nước ấm. Hành bóc vỏ, rửa sạch rồi ép lấy nước. Pha nước ép hành vào ly cốc nước nóng. Khuấy đều. Súc miệng với dung dịch trên khoảng 2-3 lần mỗi ngày.
Gừng và mật ong: Nguyên liệu: mật ong và 2 củ gừng. Gừng gọt vỏ, rửa sạch rồi đập giập hoặc cắt từng miếng nhỏ bỏ vào chén. Đổ mật ong vào nước ngâm. Mỗi ngày, bạn ngậm gừng mật ong nhiều lần cho đến khi những triệu chứng viêm mất hoàn toàn.
3. Điều trị ngoại khoa (Phẫu thuật)
Sau tất cả các biện pháp trên, phẫu thuật cắt bỏ amidan là lựa chọn hàng đầu nhằm điều trị dứt điểm tình trạng viêm amidan.
Hệ thống soi ống mềm có chức năng theo dõi từ bên trong khoang miệng, mũi, họng và thanh quản phát hiện chính xác các bệnh viêm đường hô hấp trên
Phẫu thuật cắt amidan cũng có thể được thực hiện nếu xảy ra những biến chứng khó lường sau:
- Khó thở khi ngủ
- Thở khó khăn
- Khó nuốt
- Áp xe không cải thiện khi điều trị với amidan
Cũng theo P GS.TS. BS Lê Minh Kỳ, viêm amidan là bệnh lý ít gặp và có thể điều trị tại nhà, nhưng nếu viêm amidan tái phát nhiều lần trong năm ảnh hưởng đến sức khoẻ và chất lượng sống thì người bệnh cần đến khám để được chỉ định phương pháp điều trị hiệu quả. Cắt amidan giúp loại bỏ ổ viêm trong vùng hầu họng, tăng cường sức khoẻ và hạn chế những bệnh viêm đường hô hấp.
Tuy nhiên, phẫu thuật cắt amidan không được chỉ định với những trường hợp:
- Bệnh nhân có rối loạn chức năng đông cầm máu bẩm sinh hoặc mắc phải (Hemophilia A, B, C; suy thận, xuất huyết giảm tiểu cầu, ung thư máu. ..)
- Bệnh nhân đang có nhiễm khuẩn toàn thân hoặc tại chỗ
- Bệnh nhân mắc bệnh mạn tính điều trị không hợp lý
- Người ở vùng đang có bệnh dịch
- Phụ nữ có thai hoặc đang hành kinh. ..
Hiện nay, sử dụng công nghệ Plasma để điều trị các bệnh về cắt amidan. Kỹ thuật tiên tiến trên được giới y khoa ưu tiên áp dụng bởi 5 lý do:
- Kỹ thuật Plasma giúp điều trị hiệu quả các bệnh viêm đường hô hấp trên, cụ thể là viêm amidan
- Thời gian phẫu thuật nhanh chóng
- Dao Plasma có khả năng cắt, rạch và cầm máu nhanh chóng ngay trong khi phẫu thuật, giảm thiểu tối đa nguy cơ nhiễm trùng
- Hạn chế tổn hại cho mô lân cận bằng sóng điện tiêu diệt những mô bị viêm với tốc độ thích hợp, không gây chấn thương
- Không biến chứng
- Ít đau, bệnh nhân có thể xuất viện trong vòng 24 giờ sau cắt amidan và phục hồi sức khoẻ nhanh
Hơn nữa, cấu tạo lưỡi dao phẫu thuật mỏng, nhẹ cùng đầu dò thông minh và optic nội soi hiện đại cho phép phẫu thuật viên tiếp cận đúng những vùng viêm nhiễm cần loại bỏ và hạn chế tối đa việc phá huỷ những mô xung quanh, giảm tối đa tình trạng viêm tái lại nhiều lần.
>> Xem thêm: Viêm xoang: Thực hư câu chuyện hoa ngũ sắc có thể chữa viêm xoang
Biến chứng của viêm amidan
Tình trạng viêm amidan kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến ăn uống, sinh hoạt mà còn kèm theo nhiều hệ luỵ.
1. Biến chứng tại chỗ
Trường hợp amidan bị viêm hoặc sưng xảy ra thường xuyên có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng khác như:
- Khó thở
- Ngưng thở khi ngủ
- Nhiễm trùng lan rộng vào mô lân cận (viêm mô bào xung quanh amidan)
- Nhiễm trùng gây chảy mủ sau amidan (áp xe ổ bụng)
- Viêm amidan họng mủ
2. Biến chứng nguy hiểm
Người bệnh có nguy cơ cao bị viêm họng, viêm xoang, viêm màng trong, viêm phổi và viêm tiểu phế quản.
3. Biến chứng toàn thân
Nếu viêm amidan do liên cầu nhóm A hoặc một chủng vi khuẩn liên cầu khác không được điều trị sớm và đúng cách thì bệnh nhân sẽ đối diện với nguy cơ mắc những biến chứng như sốt cao, viêm cầu thận. ..
Ngoài các biến chứng của viêm amidan cùng với các biến chứng khác người bệnh cần biết bệnh viêm amidan có nguy hiểm không? Hiểu được mức nguy cơ cũng như cách điều trị và ngăn ngừa bệnh tái phát.
Các cách phòng ngừa viêm amidan
1. Đối với trẻ em
Ngoài chủ động cho trẻ đi thăm khám khi các dấu hiệu viêm amidan thuyên giảm và kết hợp điều trị với bác sĩ, cha mẹ cũng cần chú ý chăm trẻ đúng cách:
- Chế độ ăn uống khoa học và dinh dưỡng đúng cách giúp tăng cao đề kháng tránh bệnh tái phát
- Chú ý vào việc ăn uống và bổ sung đủ chất dinh dưỡng cần thiết giúp củng cố miễn dịch và tăng cường sức khoẻ ở trẻ, như: hoa quả (nho và những loại quả mọng. ..), rau xanh (bông cải xanh, rau bina và bắp cải) cùng các loại vitamin (vitamin C, E và A) để giảm tình trạng viêm và khó thở cho trẻ.
- Nhắc trẻ súc miệng thường xuyên với nước muối loãng để sát khuẩn họng và miệng cho trẻ
- Giữ gìn nhà cửa và nơi sinh hoạt của trẻ cũng thông thoáng
- Nhắc trẻ uống nhiều nước (nhất là nước cam) giúp bổ sung nước vào máu khi sốt, làm giảm tình trạng viêm và đau họng
- Tuân thủ việc tái khám theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ để tránh viêm amidan tái phát gây nhiều biến chứng không ý muốn.
2. Đối với người cao tuổi
Bệnh viêm amidan rất hay tái phát, khi có những yếu tố bất lợi do thời tiết thất thường, người lớn có tiền sử mắc các bệnh hô hấp hay thường xuyên dùng kháng sinh và dinh dưỡng không hợp lý. Do đó, từng người cần chủ động phòng bệnh cho mình và người thân thông qua các biện pháp sau:
- Dành thời gian nghỉ ngơi nhiều hơn
- Uống nhiều nước
- Sử dụng thực phẩm lỏng nếu cảm thấy đau khi ăn
- Sử dụng thiết bị duy trì độ ẩm trong phòng ngủ
- Súc miệng nhiều lần trong ngày với nước muối
- Hạn chế sử dụng những đồ ăn, thức uống khiến tình trạng tổn thương vùng họng tăng cao như thức ăn quá nóng, nhiều dầu mỡ, đồ uống quá lạnh, . ..
- Tránh những thức kích thích không tốt đối với sức khoẻ, gây ảnh hưởng vùng họng như rượu bia, nước uống có gas, cafe, . ..
- Giữ gìn môi trường sống sạch, loại bỏ những chất gây ô nhiễm
- Hạn chế nói lớn, nói nhiều tránh gây tổn thương cho họng
- Giữ ấm vùng họng khi thời tiết lạnh
- Sinh hoạt điều độ, dinh dưỡng hợp lý (tăng cường bổ sung những thực phẩm giàu vitamin như rau củ quả, ngũ cốc, . ..) để tăng cường sức khoẻ hệ miễn dịch
- Tăng cường việc luyện tập thể dục để cải thiện sức khoẻ, tăng sức dẻo dai
Các thắc mắc về bệnh viêm amidan
1. Khi nào cần cắt amidan?
Căn cứ theo nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định những phương pháp điều trị thích hợp. Nếu áp dụng các biện pháp như uống kháng sinh hoặc sử dụng bài thuốc dân gian không hiệu quả, cộng với tình trạng bệnh ngày càng trở nên nặng và tái phát lại nhiều lần, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật cắt bỏ amidan. Do đó, cắt amidan là biện pháp cuối cùng sau khi đã áp dụng những cách thức điều trị khác.
2. Viêm amidan có lây không?
Tình trạng viêm amidan xảy ra khi bộ phận amidan bị nhiễm trùng bởi virus hoặc vi khuẩn. Bản thân bệnh không có khả năng lây lan nhưng những virus và vi khuẩn gây bệnh có thể lây truyền từ người bị bệnh sang người khác qua nhiều con đường khác nhau, đặc biệt khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Do đó, chúng ta cần ngăn ngừa đường lây của bệnh thông qua những biện pháp đơn giản mà hiệu quả như rửa tay với xà phòng thường xuyên, hạn chế tiếp xúc với những người đang bị bệnh, uống vitamin và tăng cường luyện tập thể dục. ..
Tư vấn chuyên môn bài viết:
BÁC SĨ ĐÀM TRỌNG HIẾU