Tư vấn chuyên môn bài viết:
BÁC SĨ DƯƠNG THỊ THÙY NGA
Táo bón ở trẻ em là như thế nào? Dấu hiệu trẻ bị táo bón là gì? Cách điều trị cho trẻ bị táo bón ở nhà? Tất cả các thắc mắc trên sẽ được giải đáp trong bài viết dưới đây!
Dựa trên nghiên cứu, được biết rằng khoảng 95% trẻ bị táo bón do vấn đề liên quan đến chế độ dinh dưỡng và thói quen sinh hoạt hàng ngày của trẻ. Do đó, các phương pháp điều trị táo bón hiệu quả cho trẻ chủ yếu tập trung vào việc thay đổi thói quen và điều chỉnh chế độ ăn hàng ngày của trẻ.
Táo bón ở trẻ em là như thế nào?
Táo bón ở trẻ em là tình trạng trẻ đi tiêu với tần suất thấp hơn bình thường ( <3 lần/tuần) khiến trẻ gặp cảm thấy đau đớn và khó khăn khi đi tiêu. Điều này xảy ra khi chất thải, phân chuyển động rất chậm chạp trong đường ruột hoặc trở nên cứng và khó tống ra ngoài cơ thể hơn.
Sau một vài trường hợp, trẻ có thể đi tiêu ít hơn thông thường nhưng phân lỏng ở trẻ không được coi là táo bón.
Táo bón khiến phân không được tống ra ngoài và tích luỹ bên trong đại tràng khiến ruột tiếp nhận trở lại những chất độc chứa trong phân, gây nguy hiểm cho trẻ. Do đó, trẻ bị táo bón cần được chẩn đoán và điều trị càng sớm càng tốt.
Dấu hiệu trẻ bị táo bón
Mẹ có thể phát hiện sớm qua những dấu hiệu trẻ bị táo bón điển hình sau:
- Đau bụng, đầy hơi, trướng bụng;
- Phân có máu;
- Phân khô, cứng;
- Khó chịu, căng thẳng khi đi tiêu;
- Trẻ rặn nhiều khiến mặt đỏ lại, khó chịu hoặc có thể tạo ra các âm thanh khác khi đi tiêu.
Trong một số trường hợp trẻ bị táo bón xuất hiện biểu hiện tương tự tiêu chảy, tuy nhiên đây không phải là tiêu chảy ở trẻ em. Điều này xảy ra khi phân cứng bị kẹt ở hậu môn và phân mềm sẽ dễ dàng thải ra ngoài hơn nếu mẹ thấy trẻ có biểu hiện tiêu chảy.
>> Tham khảo thêm: Sâu răng trẻ em là gì ? 7 cách chữa sâu răng ở trẻ
Nguyên nhân khiến trẻ bị táo bón
Trên thực tế, có khá nhiều nguyên nhân khiến trẻ bị táo bón, bao gồm:
- Thói quen nhịn đi tiêu: Một số trẻ nhỏ có khuynh hướng nhịn đi tiêu để cuộc chơi của chúng không bị ngắt quãng. Hơn nữa, trẻ có thể không muốn đi tiêu ở các nơi đông đúc và ô nhiễm bởi vì nó không cho cảm giác dễ chịu bằng việc vệ sinh ở nhà. Những điều trên khiến phân bị ứ đọng ở đại tràng và để lâu làm phân trở nên cứng, khó thải ra bên ngoài.
Điều trị táo bón đòi hỏi trẻ phải rặn nhiều khi đi tiêu nhằm tống lượng phân dư thừa ra ngoài. Lúc này, trẻ có thể bị bứt rứt và khó chịu, do đó, trẻ thường có xu hướng cố nhịn đi tiêu nhằm không phải vượt qua cảm giác đau này. Do đó, việc nhịn đi tiêu là nguyên nhân khiến tình trạng táo bón của trẻ thành một vòng luẩn quẩn, táo bón kéo dài và rất khó điều trị.
- Thói quen đi vệ sinh sai cách: Việc tập cho trẻ thói quen đi vệ sinh sẽ giúp bố mẹ chăm trẻ dễ dàng và hiệu quả hơn, tuy vậy, việc tập đi vệ sinh cho trẻ từ sớm có thể khiến trẻ cảm thấy khó chịu, mất cảm giác muốn đi tiêu và nhịn đi. Dần dần, trẻ hình thành thói quen khó thay đổi và tăng nguy cơ táo bón cho trẻ em.
- Chế độ dinh dưỡng không cân bằng: Việc thiếu một số chất như trái cây và rau củ trong khẩu phần dinh dưỡng hằng ngày hoặc trẻ uống không đủ nước mỗi ngày cũng là nguyên nhân khiến trẻ bị táo bón. Ngoài ra, trẻ sẽ dễ dàng bị táo bón hơn khi trẻ đến tuổi bú hay tập ăn bột.
- Tác động của những yếu tố bên ngoài: Du lịch, sự thay đổi của khí hậu hay nhiệt độ cao có thể khiến trẻ cảm thấy khó chịu gây tổn hại cho một số bộ phận của hệ thống dạ dày và ruột. Do đó, trẻ có thể bị táo bón khi trẻ bắt đầu đi học xa gia đình, đi chơi hoặc chuyển sang mùa hè.
- Tác dụng của thuốc: Một vài loại thuốc có thể gây áp lực lên những bộ phận của ruột, làm tăng nguy cơ khiến trẻ bị táo bón và khiến tình trạng táo bón trở nên trầm trọng hơn.
- Yếu tố dinh dưỡng: Các nghiên cứu cho thấy, trẻ sẽ có nguy cơ bị táo bón cao hơn nếu trẻ được sinh ra trong môi trường có bố, mẹ, hay anh, chị từng bị táo bón. Điều này có thể liên quan đến yếu tố gen nhưng cũng có thể do trẻ có chung thói quen sinh hoạt và dinh dưỡng với nhóm người này.
Trẻ bị táo bón phải làm sao?
Khi trẻ bị táo bón, mẹ nên tìm hiểu nguyên nhân khiến trẻ bị táo bón để cân chỉnh lại chế độ dinh dưỡng cùng thói quen sinh hoạt của trẻ. Đồng thời, mẹ nên mang trẻ đến gặp chuyên gia để được tư vấn, lúc này các bác sĩ có thể chỉ định cho trẻ một vài loại thuốc giúp làm dịu bớt những khó chịu và điều trị táo bón cho trẻ:
- Thuốc bổ sung chất xơ được chỉ định khi chế độ dinh dưỡng hàng ngày không đáp ứng đủ lượng chất xơ cần cho trẻ.
- Thuốc lợi tiểu được chỉ định để giúp trẻ tống phân ra ngoài dễ hơn khi phân tích chất lỏng bên trong cơ thể và gây táo bón.
- Thuốc xổ mạnh được chỉ định khi trẻ bị táo bón nặng, phải điều trị.
9 cách trị táo bón cho trẻ hiệu quả nhất
Bên cạnh các lưu ý khi chăm trẻ bị táo bón liên nhân, mẹ có thể tham khảo 9 cách trị táo bón cho trẻ dưới đây:
1. Bù nước
Mất nước là vấn đề thường xảy ra khi trẻ bị táo bón. Điều này xảy ra vì trẻ không thể đi tiểu được hoặc cảm thấy đầy bụng khi trẻ bị táo bón, trẻ không muốn uống nước đưa đến mất nước.
Để khắc phục tình trạng trên, mẹ có thể cho trẻ uống thêm nước khoáng có gas. Cách trên đã được các nghiên cứu khẳng định là có hiệu quả chống táo bón nhiều hơn so với nước lọc nên có thể áp dụng cho trẻ bị táo bón vô căn mạn tính và những trẻ gặp phải hội chứng ruột kích thích (IBS).
Lưu ý, mẹ chỉ được uống nước khoáng có gas chứ không phải nước ngọt có gas bởi loại nước này có thể khiến tình trạng táo bón của trẻ trở nên trầm trọng hơn.
2. Bổ sung chất xơ
Một số chuyên giá khuyến cáo trẻ bị táo bón hãy ăn nhiều trái cây và rau quả để bổ sung đủ lượng chất xơ, vitamin cùng những vi khoáng chất cần thiết cho cơ thể.
Việc tăng cường chất xơ hấp thu cho cơ thể mỗi ngày sẽ hỗ trợ khả năng hoạt động của ruột và khiến phân dễ dàng đi hơn, nhờ vậy làm giảm tình trạng táo bón ở trẻ. Một cuộc khảo sát gần nhất đã cho thấy có đến 77% trẻ bị táo bón có biểu hiện tích cực hơn khi mẹ áp dụng cách này.
Tuy nhiên, mẹ nên lưu ý chọn loại chất xơ thích hợp bởi một vài loại chất xơ có thể khiến tình trạng táo bón trở nên trầm trọng hơn. Trên thị trường hiện nay có khá nhiều loại chất xơ khác nhau, trong đó có 2 loại phổ biến là:
Chất xơ không hoà tan: Đây là loại chất xơ có tác dụng giúp tăng thể tích phân, thúc đẩy niêm mạc ruột tống phân ra ngoài có mặt nhiều trong trái cây, rau và một số loại thực phẩm ăn hàng ngày.
Chất xơ hoà tan: Loại chất xơ này có khả năng hút nước, hình thành dung dịch giúp làm lỏng phân trẻ, phổ biến chứa trong một số loại hạt, ngũ cốc, nhiều loại đậu, trái cây và rau củ.
Xét đến vấn đề hiệu quả của chất xơ không hoà tan đối với điều trị táo bón, hiện cũng chưa có nghiên cứu nào có thể chứng minh khả năng này. Hơn nữa, nhiều trường hợp trẻ gặp khó khăn khi đi vệ sinh và táo bón nặng hơn khi ăn thêm nhiều loại chất xơ hoà tan.
Ngoài ra, các chất xơ hoà tan này cũng không mang đến hiệu quả tối ưu khi điều trị táo bón cho trẻ vì chúng có thể được tiêu hoá bằng một số loại vi sinh vật trong đường ruột và làm mất khả năng hấp thụ nước của cơ thể.
3. Bổ sung lợi khuẩn
Trẻ bị táo bón có thể liên quan với sự mất cân bằng của hệ thống vi sinh vật đường ruột. Do đó, khi thấy dấu hiệu trẻ bị táo bón, mẹ nên bổ sung lợi khuẩn cho trẻ qua các thực phẩm có lợi khuẩn như sữa chua, men tiêu hoá, kẹo dẻo lợi khuẩn, . ..
4. Mận khô cần thiết cho trẻ không đi ngoài được
Mận là một loại trái cây giàu chất xơ và chứa sorbitol, một chất tự nhiên có tác dụng kích thích ruột. Do đó, mận được coi là một bài thuốc dân gian hiệu quả trong việc điều trị táo bón. Các nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng mận có thể có hiệu quả tốt hơn chất xơ đơn thuần trong việc điều trị táo bón ở trẻ em.
Việc cung cấp mận cho trẻ có thể được xem như một biện pháp tự nhiên và an toàn để hỗ trợ quá trình tiêu hoá và giảm táo bón. Mận chứa chất xơ hòa tan và chất xơ không hòa tan, cả hai đều có tác dụng thúc đẩy hoạt động ruột và làm mềm phân.
Tuy nhiên, như với bất kỳ thay đổi chế độ ăn nào, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo rằng việc sử dụng mận là phù hợp với trẻ và không gây tác động tiêu cực khác đến sức khỏe của trẻ.
Ngoài việc sử dụng mận, cung cấp đủ nước uống, thực phẩm giàu chất xơ khác như rau xanh, hoa quả tươi, và ngũ cốc nguyên hạt cũng là những biện pháp quan trọng trong việc điều trị táo bón cho trẻ em.
5. Cố gắng hạn chế những thực phẩm làm từ sữa khi thấy dấu hiệu trẻ bị táo bón
Trẻ bị táo bón có thể do cơ thể nhạy cảm với protein trong sữa, gây ảnh hưởng đến quá trình tiêu hoá và hoạt động ruột. Đối với trẻ nhỏ, mẹ nên tạm thời loại bỏ sữa và các sản phẩm sữa khác khỏi chế độ dinh dưỡng hàng ngày của trẻ. Thay vào đó, mẹ nên cung cấp cho trẻ những thực phẩm giàu canxi khác để đảm bảo sự phát triển và tăng trưởng.
Các nguồn canxi thay thế có thể bao gồm các loại thực phẩm như sữa hạt, đậu nành, cá hồi, hạt chia, rau xanh, và thực phẩm chức năng chứa canxi. Bố mẹ nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo rằng chế độ ăn thay thế đủ cung cấp canxi cho trẻ mà không gây tác động tiêu cực đến tiêu hoá.
Ngoài ra, việc tăng cường lượng nước uống và cung cấp đủ chất xơ trong chế độ ăn hàng ngày của trẻ cũng rất quan trọng để hỗ trợ quá trình tiêu hoá và giảm táo bón. Mẹ có thể tăng cường cung cấp nước uống, trái cây tươi, rau xanh và các nguồn thực phẩm giàu chất xơ như ngũ cốc nguyên hạt.
Tuy nhiên, trước khi thay đổi chế độ ăn của trẻ, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn và đảm bảo rằng các thay đổi này phù hợp với trẻ và không gây thiếu hụt dinh dưỡng.
>> Tham khảo thêm: Tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh là gì ? 2 Nguyên tắc chính để điều trị tưa lưỡi
6. Cho trẻ vận động thường xuyên
Việc vận động thường xuyên là một phương pháp quan trọng trong việc giảm táo bón cho trẻ. Khi trẻ vận động, cơ thể sẽ kích thích hoạt động ruột và giúp phân di chuyển thông suốt hơn. Do đó, mẹ nên khuyến khích trẻ vận động khoảng 30-60 phút mỗi ngày để hỗ trợ quá trình tiêu hoá và giảm táo bón.
Có nhiều cách để giúp trẻ vận động một cách thú vị và đáng vui. Mẹ có thể tham gia cùng trẻ trong các hoạt động như chơi bóng, đi xe đạp, đi bộ, hoặc tham gia các trò chơi ngoài trời. Đồng thời, mẹ cũng có thể tạo ra không gian vận động trong nhà bằng cách dụng cụ như thảm yoga, bóng bay, hoặc đơn giản là nhảy nhót và nhảy dây.
Ngoài ra, việc xây dựng thói quen vận động hàng ngày cũng rất quan trọng. Mẹ có thể dành thời gian cho trẻ tham gia các hoạt động như đi bộ sau bữa ăn, chơi các trò chơi ngoài trời vào cuối tuần, hoặc tham gia các lớp thể dục dành cho trẻ. Điều này không chỉ giúp giảm táo bón mà còn tạo ra một lối sống lành mạnh và vui tươi cho trẻ.
Tuy nhiên, nên nhớ rằng mỗi trẻ có sở thích và khả năng vận động riêng, vì vậy mẹ nên tạo điều kiện và khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động phù hợp với độ tuổi và sở thích của trẻ.
7. Thiết lập giờ đi vệ sinh hợp lý
Để giúp trẻ nhỏ phát triển thói quen đi vệ sinh hợp lý, mẹ có thể áp dụng những biện pháp sau:
- Lập lịch giờ đi vệ sinh: Thay vì hỏi trẻ xem đã sẵn sàng đi vệ sinh chưa hoặc có mắc vệ sinh không, mẹ nên thông báo cho trẻ về thời gian đi vệ sinh hợp lý, ví dụ như nói “Đến giờ đi vệ sinh rồi”. Điều này giúp trẻ nhận biết và chuẩn bị tâm lý cho việc đi vệ sinh.
- Chọn thời điểm thích hợp: Lựa chọn thời điểm sau bữa ăn hoặc khi trẻ cảm thấy cần đi vệ sinh. Thời điểm này giúp kích thích ruột của trẻ hoạt động và tạo điều kiện thuận lợi cho việc đại tiện.
- Luyện tập ngồi xổm: Mẹ nên luyện cho trẻ ngồi xổm ít nhất 10 phút mỗi lần đi vệ sinh. Ngồi xổm giúp mở rộng các góc ruột và tạo điều kiện dễ dàng để phân di chuyển.
- Sử dụng ghế đẩu nhỏ: Đặt một chiếc ghế đẩu nhỏ dưới bàn chân của trẻ khi đi vệ sinh. Ghế đẩu này giúp trẻ cảm thấy thoải mái và dễ dàng đưa phân ra ngoài.
Ngoài ra, mẹ cần kiên nhẫn và đồng hành cùng trẻ trong quá trình hình thành thói quen đi vệ sinh. Khuyến khích trẻ và khen ngợi khi trẻ đi vệ sinh đúng thời gian và đúng cách. Nếu trẻ gặp khó khăn, hãy tạo môi trường thoải mái và đồng hành để trẻ cảm thấy an tâm và tự tin.
8. Sử dụng thuốc làm mềm phân
Ngoài các biện pháp thay đổi thói quen và chế độ ăn, bố mẹ có thể tham khảo ý kiến của bác sĩ về việc sử dụng các viên thuốc làm mềm phân để trị táo bón cho trẻ. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc này phải được thực hiện dưới sự chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa nhi khoa.
Bác sĩ sẽ xem xét tình trạng trẻ bị táo bón và đưa ra liều và cách sử dụng phù hợp, dựa trên lứa tuổi và trạng thái sức khỏe của trẻ. Viên thuốc làm mềm phân có thể giúp làm mềm phân và kích thích ruột của trẻ hoạt động, từ đó giảm táo bón. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc này phải tuân thủ đúng liều lượng và chỉ dùng theo sự chỉ định của bác sĩ để tránh tác dụng phụ và đảm bảo an toàn cho trẻ.
Rất quan trọng là bố mẹ không nên tự ý sử dụng thuốc làm mềm phân cho trẻ mà không có sự chỉ định của bác sĩ. Bố mẹ cần tìm hiểu và hiểu rõ về các loại thuốc được sử dụng cho trẻ và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình điều trị trẻ bị táo bón.
9. Mát xa bụng cho bé khi có dấu hiệu trẻ trị táo bón
Khi thấy dấu hiệu trẻ bị táo bón, việc mát xa bụng cho trẻ có tác dụng thúc đẩy nhu động đại tràng, giúp tình trạng táo bón của trẻ được cải thiện nhanh. Để mát xa bụng trị táo bón ở trẻ, mẹ có thể thực hiện theo những cách sau:
- Mẹ chà xát hai bàn tay với nhau để làm ấm tay trước khi mát xa cho trẻ, sau đó nhỏ thêm một vài giọt tinh dầu mát xa chuyên dụng cho trẻ em vào lòng bàn tay.
- Đặt trẻ trong trạng thái ngủ sấp, sử dụng các đầu ngón trỏ ấn nhẹ lên bụng trẻ tạo thành chữ U ngược rồi chuyển động nhẹ nhàng từ phía dưới bên tay trái hướng lên trên, vắt chéo qua phía trên rốn và kết thúc ở phía dưới.
- Thực hiện động tác trên liên tục 10-15 lần và dừng lại 2-3 lần/ngày.
Bên cạnh đó, mẹ có thể đặt trẻ nằm ngửa và đưa 2 chân của trẻ đi theo tư thế ngồi xe sẽ trị táo bón ở trẻ.
>> Tham khảo thêm: Răng hàm trẻ em có thay không ? 1 số cách bảo vệ hàm răng luôn mạnh khỏe
Trẻ bao nhiêu tuổi đánh răng được ? Cách đánh răng cho trẻ
