Sa tử cung là tình trạng hay gặp với phụ nữ trung niên, sinh con nhiều lần. Nếu không được chữa trị kịp thời, bệnh có thể gây ra nhiều hậu quả nguy hại.
Sa tử cung là như thế nào?
Sa tử cung (sa dạ con, sa sinh dục) là tình trạng những cơ và dây chằng của sàn chậu bị kéo căng và suy yếu (sa sàn chậu). Sự suy yếu của những kết cấu nâng đỡ khiến tử cung dịch chuyển ra ngoài vị trí thông thường và tụt sâu xuống âm đạo. Tình trạng này có thể thu nhỏ độ dài của âm đạo, hoặc có thể sa xuống thật sâu hoặc chui ra ngoài thông qua đường âm đạo.
Tử cung là một trong các cơ quan tạo thành một phần của hệ sinh sản, tử cung ở trong vùng chậu và có kích thước khá tương tự với một trái lê. Tử cung là nơi thai làm tổ và tăng trưởng. Phần tử cung giãn nở xuyên suốt thời kỳ mang thai nhằm phù hợp với em bé và sau sẽ thu bé lại kích cỡ sau khi sinh.
Tình trạng sa tử cung khi mang thai và sau sinh có thể khác biệt đáng kể tuỳ theo mức độ chịu tải của tử cung bị suy yếu như thế nào. Trong tình trạng sa sinh dục một phần, tử cung có thể đã trượt và chui vào lỗ đẻ âm đạo, việc này tạo ra một cục bướu hoặc khối phình lên. Trong tình trạng nặng hơn, tử cung có thể trượt xa đến mức độ không sờ thấy mặt ngoài âm đạo. Đây được coi là sa hoàn toàn.
Xem thêm: Viêm cổ tử cung: Nguyên nhân do đâu và cách phòng ngừa
Các triệu chứng sa tử cung
Nếu bạn bị sa tử cung với mức độ trung bình, bạn có thể không có bất kỳ triệu chứng cụ thể nào ngoài khả năng trông thấy hoặc cảm nhận âm đạo căng cứng, đau lưng hoặc căng phồng dây chằng trong tử cung. Tuy nhiên, khi tử cung bị trượt ra ở vị trí thấp hơn, việc di chuyển có thể gây áp lực cho những cơ quan vùng chậu lân cận – ví dụ như bàng quang hoặc trực tràng – có thể gây ra những triệu chứng sau:
Các triệu chứng viêm âm đạo
- Cảm giác khó chịu hoặc áp lực tại vùng chậu;
- Nhìn thấy hoặc cảm giác khối phình;
- Cảm giác đau, có áp lực từ âm đạo;
- Tiết chất lỏng khác thường hoặc rất nhiều ở âm đạo;
- Cổ tử cung tụt xuống cửa âm đạo;
- Đau dữ dội vùng sàn chậu, hông hoặc lưng.
Triệu chứng tiết niệu
- Nhiễm trùng niệu đạo với mức độ nghiêm trọng;
- Các triệu chứng rối loạn tiết niệu, như đi tiểu không kiểm soát với thời gian đi tiểu ngắn, đái đêm hoặc mót tiểu.
Triệu chứng ruột
- Không giải quyết được tình trạng đầy hơi, phân cứng hoặc gây
- Táo bón
- Cần cầm nắm hoặc đè chặt (trực tiếp vào âm đạo hoặc đáy chậu) nhằm giúp việc đi tiêu dễ hơn.
Các triệu chứng tình dục
- Đau hoặc khó chịu khi quan hệ
- Giảm cảm giác tình dục
Các triệu chứng có thể trở nên nghiêm trọng hơn khi bạn tập thể dục hoặc đi dạo trong thời gian dài. Ở các vận động nặng có thể tạo ra áp lực cho những cơ vùng chậu.
Đối tượng có thể bị lây nhiễm bệnh sa tử cung
Sa tử cung có thể tác động đối với phụ nữ thuộc tất cả độ tuổi từ 20 tuổi trở đi, đặc biệt là đối với phụ nữ đã qua sinh nở hoặc đã mãn kinh. Gần một nửa tổng số phụ nữ khoảng 50 – 79 tuổi đã bị nhiễm bệnh hoặc một số vấn đề khác của sa cơ quan vùng chậu. Sa mạc tử cung cũng có nguy cơ xảy ra với các phụ nữ có tiền sử người thân (bà, mẹ, chị, em họ) gặp phải tình trạng tương tự.
Mãn kinh diễn ra khi cơ thể của bạn không giải phóng đủ hormone điều tiết chu kì kinh mỗi tháng của bạn (chu kỳ kinh nguyệt). Khi bạn không có kinh nguyệt hơn 12 tháng liên tiếp, bạn được xem là đã mãn kinh. Một số ít các hormone dừng sản xuất trong giai đoạn mãn kinh là estrogen. Hormone đặc biệt sẽ góp phần giữ các cơ sàn chậu của bạn khoẻ mạnh. Nếu cơ sàn chậu không bền chắc, mềm, thì bạn có khả năng cao bị sa dạ con.
Bên cạnh đó, nhóm phụ nữ thường lao động nặng, làm việc chân tay cũng là nhóm có thể bị sa sinh dục, đặc biệt là phụ nữ thường xuyên ngồi tại vị trí làm việc, ngồi, mang vác đồ nặng nhọc nên áp lực cơ thể đến sàn chậu rất cao. Sa dạ con cũng có thể gặp phải với phụ nữ chưa từng trải sinh đẻ vì tử cung nhỏ, có dây chằng mỏng manh, tử cung có vị trí trung gian trực tiếp tâm với âm đạo nên khi có áp lực lớn trong cơ thể sẽ làm tử cung sa từ từ xuống.
Nguyên nhân gây sa tử cung bao gồm các nhân tố nguy cơ
Tử cung của bạn được giữ ổn định tại vùng chậu nhờ một hệ cơ sàn chậu cùng hệ dây chằng giữ tử cung không tụt xuống thấp. Khi các cơ tử cung suy yếu, chúng không giữ tử cung tại đúng vị trí khiến tử cung bị chảy xệ. Một số nguyên nhân có thể gián tiếp gây suy yếu nhóm cơ vùng chậu, như:
- Mất khối lượng cơ vì lão hoá;
- Chấn thương khi sinh đẻ, đặc biệt nếu bạn có nhiều con hoặc thai nhi có cân nặng;
- Béo phì có số đo khối cơ thể cao;
- Ho mãn tính gây áp lực xuống toàn bộ phần sàn chậu;
- Táo bón.
Các mức độ của bệnh sa tử cung
Tình trạng sa tử cung sau đẻ được miêu tả theo mỗi giai đoạn, cho thấy mức độ tụt xuống của nó. Các bộ phận vùng chậu lân cận (ví dụ như bàng quang hoặc trực tràng) cũng có thể gây sa vào âm đạo. Bốn mức độ sa dạ con gồm:
Giai đoạn I: Tử cung nằm dưới phần trên của âm đạo;
Giai đoạn II: Tử cung đã hạ xuống chạm vào mép âm đạo hoặc nằm trên lỗ âm đạo 1cm trở vô trong;
Giai đoạn III: Tử cung tụt xuống và tách rời khỏi âm đạo hoàn toàn;
Giai đoạn IV: Đây là giai đoạn nghiêm trọng nhất khi cổ tử cung sa hoàn toàn bên dưới âm đạo.
Xem thêm: Lạc nội mạc tử cung là gì? Nguyên nhân và triệu chứng của bệnh
Các hậu quả khi không điều trị kịp thời sa tử cung
Nếu tình trạng sa tử cung không được điều trị, có thể tác động lên những bộ phận bên trong vùng chậu như đường tiêu hoá và bàng quang, gây ảnh hưởng xấu đến cuộc sống vợ chồng của bạn và đối tác, làm đau giảm khoái cảm khi quan hệ.
Chẩn đoán sa tử cung
Để phát hiện sa tử cung, bác sĩ sẽ thực hiện kiểm tra vùng chậu nhằm đánh giá tình trạng của tử cung, coi tử cung đã nằm ở tư thế tốt hay là đã có hiện tượng sa. Trong khi thăm khám phụ khoa, bác sĩ sẽ sử dụng một que kiểm tra âm đạo và tử cung, để xác định dấu hiệu đầu tiên của tử cung sa xuống ống âm đạo.
Bên cạnh đó, bác sĩ có thể kiểm tra sàn chậu bằng việc đề nghị bạn ngồi xổm xuống từ vị trí nằm ngửa hoặc ngồi xổm, việc này sẽ giúp xác định mức độ tử cung đã xâm nhập đến âm đạo của bạn. Bác sĩ cũng có thể đề nghị bạn thắt chặt cơ sàn chậu và chặn luồng tiểu nhằm kiểm tra chức năng của cơ sàn chậu. Bài kiểm tra này có thể được thực hiện khi bạn đang nằm hoặc khi đứng dậy.
Cách điều trị sa tử cung
Sa tử cung sau đẻ có thể được điều trị theo phương pháp phẫu thuật và không phẫu thuật. Tuỳ theo tình trạng của bệnh nhân, mục đích điều trị có mong muốn có con trong tương lai hay là không, bác sĩ sẽ đề ra những phương pháp điều trị thích hợp đối với bạn. Các phương pháp điều trị bao gồm:
Lựa chọn phẫu thuật
Cắt tử cung và điều trị sa niêm mạc tử cung: Bệnh nhân có thể được điều trị theo phương pháp truyền thống là cắt tử cung. Cắt tử cung được sử dụng đối với các tình trạng sa tử cung nghiêm trọng nhất với phần lớn những phẫu thuật được thực hiện là cắt hoàn toàn tử cung hoặc bán phần phụ (cắt một bộ phận cung nhưng không cắt cổ tử cung).
Bác sĩ sẽ xác định phương pháp cắt tử cung cụ thể thích hợp với tình trạng bệnh của bạn. Bên cạnh đó, bất kỳ bộ phận của lòng âm đạo, niệu quản, bàng quang hoặc hậu môn nào có thể được phẫu thuật cùng một lúc. Cắt tử cung là một loại phẫu thuật phức tạp, vì cắt toàn bộ tử cung có nghĩa là không mang thai được nữa.
Treo tử cung thông qua phẫu thuật ổ bụng, mở tử cung nội soi hoặc ngả âm đạo: phẫu thuật được sử dụng nhằm thực hiện cắt tử cung, khôi phục chức năng hỗ trợ tử cung và dây chằng của sàn chậu.
Bác sĩ có thể sử dụng miếng cấy ghép nhân tạo không hoà tan (sống cả cuộc đời sau khi cấy ghép vào người) nhằm phục hồi những tổ chức cơ, gân, dây chằng đã hư hỏng của bản thân bạn. Các phẫu thuật hồi phục sàn chậu kỹ thuật cao, mới nhất, hiện được áp dụng phổ biến trên toàn thế giới bởi vì nó là phẫu thuật can thiệp tối thiểu và hữu hiệu trong điều trị sa cổ tử cung.
Các lựa chọn không phẫu thuật
- Bài tập cơ sàn chậu: Các bài tập chuyên biệt, được gọi là Kegel, sẽ giúp gia tăng sức mạnh cơ sàn chậu. Đây có lẽ là cách điều trị duy nhất hiệu quả đối với các tình trạng sa tử cung nhẹ. Để thực hành bài tập Kegel, cố gắng thắt chặt toàn bộ cơ vùng chậu của bạn như bạn đang cố kiềm chế đi tiểu. Giữ căng cơ khoảng vài giây thì buông ra. Lặp lại 10 lần. Bạn có thể thực hành những bài tập trên tại bất kỳ đâu và bất kỳ lúc nào (4-6 lần/ngày).
- Tập vật lý trị liệu sàn chậu với thiết bị tập sàn chậu chuyên biệt: Là phương pháp tập sàn chậu trên máy tính được phát triển theo giáo án sẵn có trên thị trường, tập nhịp tim, kích điện với đầu dò trong âm đạo, đầu dò vùng hậu môn hoặc tấm dán điện xung quanh vùng hậu môn giúp điều trị chuyên sâu các bệnh sàn chậu hoặc hệ tiết niệu, đường sinh dục hay vùng hậu môn.
- Đặt vòng nâng tử cung (Pessary) trong âm đạo: Thiết bị gắn vào âm đạo là một dụng cụ nằm sâu trong âm đạo của bạn giúp cố định tử cung vào đúng vị trí. Vòng nâng tử cung được sử dụng trong điều trị bệnh từ mức trung bình đến nghiêm trọng, đây là một phương pháp điều trị ngắn hạn hoặc lâu dài tuỳ thuộc vào đáp ứng, dung nạp của mỗi bệnh nhân. Bác sĩ sẽ khám sàn chậu kỹ càng để chọn mẫu vòng và kích cỡ vòng nâng thích hợp đối với bạn, bạn sẽ biết cách sử dụng (đặt vô, lấy ra và rửa) nhằm giúp giảm nhẹ những khó chịu của bạn. Bác sĩ cũng sẽ chỉ định cho bạn vòng nâng tử cung thích hợp nếu có quan hệ tình dục. Thuốc nội tiết nữ giới đặt âm đạo sẽ được sử dụng khoảng 1 – 2 tuần đầu mới đặt vòng nâng tử cung nhằm tăng cường sức chịu và hạn chế kích ứng đè ép lên lớp niêm mạc âm đạo, chảy máu, xuất huyết âm đạo.
- Liệu pháp thay thế Estrogen: Liệu pháp thay thế estrogen sẽ giúp bạn giảm tình trạng yếu của mô cơ vùng chậu và các kết nối của tử cung. Có một vài phản ứng bất lợi, ví dụ như mất khả năng đông máu, bệnh gan và ung thư vú. Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu có liệu pháp thay thế estrogen thích hợp hoặc dừng sử dụng. Tái khám mỗi 03 – 06 tháng nếu sử dụng nội tiết tố thay thế.
Phòng tránh sa tử cung
Bạn có thể không phòng ngừa khỏi hầu hết những ca sa tử cung, tuy nhiên có những mẹo giúp giảm nguy cơ phát triển của bệnh. Một số thay đổi đối với thói quen sinh hoạt có thể làm giảm nguy cơ phát triển ung thư như:
- Thực hiện chế độ ăn uống khoa học, duy trì cân nặng lý tưởng;
- Tập thể dục thường xuyên. Ngoài ra, có thể thực hiện thêm động tác Kegel giúp tăng khối lượng cơ sàn chậu. Trao đổi với bác sĩ trước khi thực hiện bất cứ hình thức tập thể dục mới nào;
- Thực hiện một chế độ ăn cân bằng với đủ các dưỡng chất. Bạn có thể trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên viên dinh dưỡng để chế độ ăn phù hợp nhất cho bạn;
- Duy trì cân nặng phù hợp: Chế độ ăn uống và tập thể dục phù hợp có thể giúp giảm những triệu chứng của sa sinh dục thông qua việc giảm áp lực trên những cơ sàn chậu và làm cho cơ thể săn chắc nhất có thể;
- Bỏ thuốc lá. Nếu bạn nghiện thuốc hãy cai thuốc ngay, vì khói thuốc làm gia tăng nguy cơ phát triển những đợt ho mãn tính làm căng những cơ bắp sàn chậu;
- Tránh nâng vật nặng: Nâng vật nặng có thể làm nghiêm trọng hơn những triệu chứng của sa tử cung vì làm căng thẳng những kết cấu nâng đỡ sàn chậu.
Có một vài lưu ý khi nâng vật nặng có thể giúp bạn tránh bị thương. Các mẹo nâng này gồm:
- Đừng cố gắng nâng các vật quá nặng mà bạn có thể nâng được. Ngoài ra, tránh nâng vật nặng quá sẽ khiến bạn bị cong lưng;
- Trước khi nâng một vật, cần chắc chắn rằng bạn có một điểm tựa chắc chắn;
- Để nâng một vật thấp trên lưng của bạn, hãy đi chân trước chân sau lên ngang vai đặt trọng tâm xuống 2 chân, duỗi thẳng lưng, từ từ bẻ cong đầu gối và hông;
- Đứng vững tuyệt đối mà không bị vặn. Luôn trượt chân của bạn về phía dưới khi nâng một vật lên
- Nếu bạn đang nâng một vật trên sàn, nên đặt vật ấy vào cạnh sàn nơi bạn có thể bám chặt lấy cơ thể. Uốn cong đầu gối của bạn xuống so với vật. Dùng chân để nâng vật;
- Để thấp vật phải nâng, giữ chân ở vị trí thẳng, có điểm dựa, ép vật sát người, thở sâu, thắt chắc cơ ngực, hạ thấp người và uốn cong hông và đầu gối của bạn;
Xem thêm: 8+ Nguyên nhân dẫn đến polyp cổ tử cung và cách điều trị
Sa tử cung có tái phát không?
Hầu hết thời gian, điều trị sa tử cung sau đẻ là hiệu quả. Tuy nhiên, thỉnh thoảng sa có thể tái phát. Điều này dễ diễn ra hiệu quả nếu bạn bị sa cổ tử cung quá nặng, nếu bạn bị béo phì hoặc bạn đang tập luyện thể thao, gym nặng.
Trong phần lớn những tình huống, việc điều trị chỉ tốt khi phối hợp điều trị với cải thiện thói quen sống (duy trì cân nặng và tập thể dục) nhằm giúp ngăn ngừa tái phát. Hãy trao đổi với bác sĩ về bất kỳ khó khăn mà bạn mắc phải trong thời gian điều trị để bác sĩ có thể cân nhắc lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp đối với bạn.
Sa tử cung là hiện tượng rối loạn chức năng sàn chậu và hay xuất hiện trong thai kì hoặc sau sinh nở. Tình trạng trên làm tổn hại không ít đến tâm lý và chất lượng sống của người phụ nữ. Bạn nên đến ngay những cơ sở bệnh viện, phòng khám có Khoa Sàn chậu nếu có những triệu chứng bất thường nêu trên nhằm tiến hành thăm khám và điều trị sớm.
